Żyjemy w wyjątkowych czasach. Zmiany klimatu systematycznie postępują, co obserwujemy na całym świecie, m.in. w postaci susz, pożarów czy gwałtownych burz. Z roku na rok częstotliwość i intensywność tych zjawisk będzie tylko wzrastać. Nasza ‘wyjątkowość’ polega na tym, że jesteśmy ostatnim pokoleniem, które może im przeciwdziałać i spowolnić efekt globalnego ocieplenia. Powodzenie tych działań zależne jest od dwóch czynników: odpowiedniego nastawienia społecznego oraz inwestycji prośrodowiskowych transformujących rynki światowe w systemy przyjazne klimatycznie.
Ogromne inwestycje środowiskowe wymagają jednak ogromnych środków, a klasyczne metody finansowania okazują się niewystarczające. Rynek wychodzi więc z nowymi inicjatywami tworząc sposoby finansowania dostosowane do potrzeb środowiska i klimatu.
Jednym z nich są emisje zielonych obligacji – instrumentu finansowego funkcjonującego zaledwie od kilkunastu lat. Choć zielone obligacje budzą zainteresowanie, to nie są powszechnie stosowane i część inwestorów podchodzi do nich nieufnie.
Polski Kongres Klimatyczny to największy w Polsce kongres biznesowy dotyczący inwestycji istotnych dla osiągnięcia celów klimatycznych, który gromadzi wszystkie grupy uczestników rynku inwestycyjnego. Trudno zatem o lepszą platformę do dyskusji i wymiany spostrzeżeń dotyczących sposobu finansowania zielonych inwestycji.
Green Bond Principles
Zielone obligacje – a więc typ papierów wartościowych, które finansują projekty mające przynieść wyraźne korzyści środowiskowe – cieszą się popularnością za granicą. Jest to spowodowane m.in. tym, że proces inwestycyjny charakteryzuje się przeważnie przejrzystym, dokładnym i rzetelnym sposobem informowania i raportowania, co jest możliwe dzięki odpowiednim standardom branżowym.
Prym w tym zakresie wiedzie International Capital Market Association oraz zbiór reguł opublikowanych przez to stowarzyszenie – „Green Bond Principles” („GBP”), wymieniających szereg kryteriów, którymi powinna cechować się emisja:
1. cel emisji – środki z obligacji powinny zostać wykorzystane na zielone projekty, które zostały odpowiednio opisane w dokumentacji i które przynoszą wyraźne korzyści dla środowiska;
2. proces oceny i selekcji projektów – emitent zielonych obligacji powinien informować inwestorów o celach związanych ze zrównoważoną polityką środowiskową, jak również o procesie, który pozwolił na zaklasyfikowanie projektu jako zielony;
3. zarządzanie środkami – wpływy netto z emisji obligacji powinny zostać zapisane na oddzielnym subkoncie, a także zalecanym jest aby zewnętrzny audytor weryfikował prawidłowość alokacji tych środków;
4. raportowanie – emitenci powinni udostępniać w cyklu rocznym aktualne informacje na temat wykorzystania środków z emisji. Raport powinien zawierać wskaźniki jakościowe oraz – tam, gdzie jest to możliwe – mierniki ilościowe odnoszące się np. do takich danych, jak: redukcja emisji gazów cieplarnianych, zmniejszenie zużycia wody czy liczba osób, które uzyskały dostęp do czystej energii.
Katalog inwestycji spełniających kryteria GBP pozostaje otwarty, tym niemniej dokument wskazuje, że zielony cel emisji będą spełniać m.in. projekty inwestycyjne w energetykę odnawialną, zapobieganie i kontrolę zanieczyszczeń, transport ekologiczny czy zielone budownictwo.
Emisje obligacji dokonywane zgodnie z zasadami GBP są atrakcyjne dla inwestorów przede
wszystkim ze względu na stopień jawności informacji. W przypadku standardowych obligacji, nie są bowiem wymagane tak szczegółowe okresowe raporty z inwestycji, przez co proces wydatkowania środków nie musi być tak przejrzysty jak w przypadku zielonych obligacji.
EU Green Bond Standard
Warto mieć na uwadze, że standardy GBP – choć bardzo popularne – zostały opracowane przez podmiot prywatny, co oznacza że proces certyfikacji projektu także przeprowadza prywatna instytucja. Alternatywą dla GBP są natomiast standardy unijne – EU Green Bond Standard („EU GBS”). Standardy EU GBS obejmują cztery kryteria zawarte w GBP omówione powyżej, a ponadto wskazują na cztery dodatkowe wymogi dotyczące emisji:
1. zgodność z taksonomią UE – środki pozyskane z emisji mają być przeznaczone na projekty, które są zgodne z unijnym rozporządzeniem 2020/852 w sprawie taksonomii UE, z pewnymi wyjątkami (m.in. dla sektorów, które nie są jeszcze objęte ww. rozporządzeniem oraz niektórych bardzo specyficznych projektów przewidziano 15% margines elastyczności w alokacji środków);
2. przejrzystość w ocenie projektów – inaczej niż w przypadku GBP, pozwalających na elastyczny dobór metodologii i stopnia szczegółowości sprawozdań dotyczących wydawanych środków, EU GBS wymaga pełnej przejrzystości w zakresie alokacji wpływów z zielonych obligacji ustanawiając szczegółowe wymogi sprawozdawcze;
3. zewnętrzna weryfikacja – wszystkie zielone emisje będą sprawdzane przez zewnętrznego audytora. Nie jest to już zalecenie, jak w przypadku GBP;
4. nadzór nad audytorami – audytorzy będą ujawnieni w odpowiednim rejestrze i będą podlegać Europejskiemu Nadzorowi Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA), co ma zapewnić adekwatną jakość oraz wiarygodność dokonywanych audytów w celu ochrony inwestorów i zapewnienia integralności rynku.
EU GBS zostały uchwalone na podstawie rozporządzenia 2023/2631 w sprawie europejskich zielonych obligacji i zaczęły obowiązywać od 21 grudnia 2024 r. Upłynął oczywiście zbyt krótki czas, aby ocenić ich skutki, niemniej jednak założenia unijnych standardów mogą zachęcić emitentów do korzystania z nowego instrumentu.
Rynek zielonych obligacji
Zielone obligacje rozwijają się bardzo dynamicznie. Pierwsze emisje wystąpiły w 2007 r., zaś do końca 2023 r. łączna wartość zielonych obligacji przekroczyła 2,795 biliona USD. Warto podkreślić, że prym w emisji wiodą przedsiębiorstwa finansowe, co potwierdza, że sektor prywatny dostrzega potencjał w zielonych obligacjach. Dotyczy to także rynku polskiego. Od 2019 r. w Polsce pojawiają się komercyjne emisje „zielonego długu” dokonywane m.in. przez PKN Orlen i Tauron. Cyfrowy Polsat S.A. sfinansował w ten sposób
wydatki poniesione m.in. na modernizację infrastruktury telekomunikacyjnej, w tym zastąpienie energochłonnych rozwiązań technologii 2 i 3G technologią LTE 4G. Ostatnio do tego grona dołączyła Polenergia S.A., która środki pozyskane z zielonej emisji w wysokości 750 mln PLN ma zamiar przeznaczyć na budowę morskich farm wiatrowych na Bałtyku.
Na marginesie warto wspomnieć, że Polska była pierwszym państwem na świecie, które wyemitowało zielone obligacje skarbowe (2016 r.). Dokonana wówczas emisja na kwotę 750 mln EUR była oparta o reguły GBP. Zielone obligacje są stosowane również w samorządach, finansując m.in. inwestycje w Grudziądzu (budowa infrastruktury deszczowej i wodnokanalizacyjnej) czy Łodzi (m.in. budowa zbiornika retencyjnego).
Rynek polski zauważany jest także za granicą. Europejski Bank Inwestycyjny dwukrotnie (w 2019 r. i 2021 r.) emitował zielone obligacje (Climate Awareness Bond) w naszej rodzimej walucie.
Wyzwania i perspektywy rynku zielonych obligacji
Rynek zielonych obligacji – podobnie jak wiele innych instrumentów finansowych – nie jest doskonały i mierzy się z szeregiem problemów, które utrudniają jego rozwój. Jednym z kluczowych wyzwań jest zapewnienie wiarygodności procesu inwestycyjnego, pomimo braku jednolitych i wiążących prawnie standardów emisji i kryterium kwalifikowalności projektów jako zielonych inwestycji. Istotnym problemem może być także greenwashing, np. gdy środki pozyskane w ramach emisji zostaną przeznaczone na sfinansowanie projektów, których ‘zieloność’ budzi wątpliwości lub emitent nie jest w stanie rozliczyć się z wydatkowania udzielonego mu finansowania. Wyzwanie stanowi również niedostateczna liczba projektów spełniających wszystkie (momentami bardzo szczegółowe) reguły
wynikające z GBP lub EU GBS, pozwalające ja zakwalifikować jako korzystne dla środowiska.
Niemniej jednak, prognozy są optymistyczne. Już od wielu lat Chiny przeznaczają znaczące środki na zielone technologie, przyciągając kolejne grupy inwestorów. Zbliżamy się także do końca terminu na spełnienie unijnych celów klimatycznych (z gospodarką zeroemisyjną w 2050 r. na czele), których osiągnięcie będzie wymagało ogromnych inwestycji. Zielone obligacje są doskonałym narzędziem do ich finansowania. Nie należy także zapominać o odbudowie Ukrainy, która mocno wierzymy, że wkrótce się zacznie. Kraj ten stanie się wówczas ogromnym rynkiem do realizacji nowych, zielonych projektów. Część z nich może doczekać się finansowania w drodze zielonych obligacji.
Wreszcie, społeczeństwa coraz bardziej doceniają działania prośrodowiskowe. Bycie ‘eko’ staje się modne. Emisja zielonych obligacji (lub ich nabywanie) może być zatem działaniem marketingowo bardzo pożądanym zarówno przez emitentów, jak i inwestorów.
„Kto nie idzie do przodu, ten się cofa”. Te słynne słowa doskonale pasują do rynku zielonych obligacji. Aby nie zostać w tyle za konkurentami, warto zainteresować się nowymi instrumentami już teraz.
Łukasz Ostas – radca prawny w Kancelarii GESSEL
Comments